Η γήρανση περιλαμβάνει ένα σύνολο διαδικασιών που καταγράφονται σε ολόκληρο τον οργανισμό, ξεκινούν να εμφανίζονται μετά την αναπαραγωγική ηλικία κι έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ικανότητας ομοιόσταση στις συνθήκες φυσιολογικού stress. Η γήρανση στον άνθρωπο θεωρείται ότι ξεκινά μετά την ηλικία των 60-65 ετών, ωστόσο κάθε άτομο γερνά με διαφορετικό ρυθμό.
Με το πέρασμα των χρόνων διαπιστώνονται αλλαγές στο σώμα, όπως μείωση της μυϊκής και οστικής μάζας, μείωση του αριθμού των νευρικών κυττάρων, άμβλυνση της οξύτητας των αισθήσεων, ελάττωση της ελαστικότητας του δέρματος, έκπτωση των νοητικών λειτουργιών κτλ. Οι περισσότερες από τις παραπάνω αλλαγές δεν οφείλονται αποκλειστικά στο γήρας αλλά σε εξωγενείς επιδράσεις όπως είναι η νόσος ή η προσαρμογή σε μειωμένα επίπεδα λειτουργίας.
Σήμερα πάνω από το 20% του ελληνικού πληθυσμού είναι άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και σύμφωνα με τις προβλέψεις, ο αριθμός των ηλικιωμένων θα αυξηθεί και το 2050 θα πλησιάσει το 1/3 του πληθυσμού. Στόχος μας πρέπει να είναι η διασφάλιση της υγιούς γήρανσης ̇και η διατήρηση της στοματικής κοιλότητας σε καλή κατάσταση διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση.
Έχει επικρατήσει λανθασμένα η άποψη ότι στα άτομα προχωρημένης ηλικίας είναι φυσιολογική η απώλεια των δοντιών και η υποβάθμιση της αισθητικής και της μασητικής λειτουργίας. Στην πραγματικότητα, όπως προαναφέρθηκε, η γήρανση αυτή καθαυτή έχει μικρή επίδραση στους στοματικούς ιστούς και οι περισσότερες αλλαγές σχετίζονται με εξωγενείς παράγοντες όπως πχ τη λήψη ορισμένων φαρμάκων που μπορεί να προκαλέσει υπερπλασία των ούλων ή ξηροστομία. Ασθένειες του στόματος όπως η τερηδόνα, η περιοδοντική νόσος που οδηγεί συχνά σε απώλεια δοντιών, οι υφιζήσεις των ούλων, οι έντονες οδοντικές αποτριβές, οι βλάβες του βλεννογόνου κτλ είναι σκόπιμο να αντιμετωπίζονται έγκαιρα και με επιτυχία εν τη γενέσει τους, μόλις εμφανιστούν σε μικρότερη συνήθως ηλικία, ώστε να αποτραπεί η εξέλιξή τους στις βαρύτερες καταστάσεις που συχνά απαντάμε στα άτομα πιο προχωρημένης ηλικίας. Τα προβλήματα αυτά που εμφανίζονται στη στοματική κοιλότητα επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων, εξαιτίας του αντίκτυπου στη διατροφή, την ομιλία, την εμφάνιση, τις συναναστροφές και την ψυχολογία τους.
Η κακή στοματική υγιεινή μπορεί να οδηγήσει σε επιβάρυνση της συστηματικής υγείας των ατόμων προχωρημένης ηλικίας αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις, πνευμονικές μολύνσεις, απορρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη κτλ. Δυστυχώς, ελάχιστοι ηλικιωμένοι βουρτσίζουν καθημερινά τα δόντια τους. Άνθρωποι που μια ζωή διατηρούσαν καλή στοματική υγιεινή, λόγω κάποιας ασθένειας όπως αρθρίτιδα ή εγκεφαλικό, μπορεί να αδυνατούν πλέον να φροντίσουν τα δόντια τους και να πρέπει να στηριχθούν στη βοήθεια τρίτων, οι οποίοι επειδή είναι επικεντρωμένοι σε προβλήματα που αφορούν τη συστηματική υγεία, αμελούν τη στοματική υγιεινή. Είναι επομένως επιτακτική η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση τόσο των ηλικιωμένων, όσο και των φροντιστών τους (συγγενών ή επαγγελματιών φροντιστών) για τη σημασία της διατήρησης υψηλού επιπέδου στοματικής υγείας.
Οι ηλικιωμένοι πρέπει να φροντίζουν την υγιεινή της στοματικής κοιλότητας και να καθαρίζουν τα δόντια τους κάθε μέρα χρησιμοποιώντας φθοριούχο οδοντόκρεμα, οδοντικό νήμα ή μεσοδόντια βουρτσάκια. Οι τεχνητές οδοντοστοιχίες που φέρουν συχνά τα άτομα της μεγάλης ηλικίας πρέπει επίσης να καθαρίζονται καθημερινά και να ελέγχονται σε ετήσια βάση από τον οδοντίατρο για τη σωστή εφαρμογή τους.
Εξαιτίας των περιορισμένων οικονομικών πόρων ή της αδυναμίας μετακίνησης λίγοι είναι οι ηλικιωμένοι που επισκέπτονται συστηματικά τον οδοντίατρο για έλεγχο και θεραπεία. Πολλοί γηροδοντιατρικοί ασθενείς είναι αρνητικοί σε μια μελλοντική οδοντιατρική θεραπεία λόγω του φόβου ή χρόνιας παραμέλησης. Στην πραγματικότητα, η παροχή οδοντιατρικών υπηρεσιών στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας συνήθως μπορεί να πραγματοποιηθεί με επιτυχία στο χώρο του οδοντιατρείου – όμως, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά το σχεδιασμό της θεραπείας. Πρωτίστως απαιτείται καλή γνώση των προβλημάτων που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στη στοματική κοιλότητα της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας λαμβάνοντας υπόψη την ταυτόχρονη ύπαρξη σοβαρών προβλημάτων που συχνά εμφανίζονται στη γενική υγεία. Πολλές φορές απαιτείται συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό για τροποποίηση στη λήψη των φαρμάκων ή για αποσαφήνιση του ιατρικού ιστορικού. Αρκετές φορές εμφανίζονται δυσκολίες στην επικοινωνία μεταξύ οδοντιάτρου και ασθενή. Επιπλέον, στα ηλικιωμένα άτομα συνήθως υπάρχει αδυναμία διάνοιξης του στόματος και εύκολη κόπωση οπότε η εκπόνηση του σχεδίου θεραπείας πρέπει να είναι τέτοια ώστε ο ηλικιωμένος ασθενής να μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό. Όλες οι παράμετροι αυτές λαμβάνονται υπόψη ώστε τα οδοντιατρικά ραντεβού να είναι στοχευμένα, σύντομα σε διάρκεια, σε ώρες που δεν αναστατώνουν την ρουτίνα του ασθενή (συνήθως το πρωί ή νωρίς το απόγευμα) και να αντιμετωπίζουν τα οδοντικά προβλήματα με αποτελεσματικό, μόνιμο κι ανώδυνο τρόπο.
Με γνώση, υπευθυνότητα, καλή διάθεση και σωστό προγραμματισμό είναι εφικτό να αντιμετωπιστούν οι οδοντιατρικές ανάγκες των ατόμων της τρίτης ηλικίας και είναι υπέροχο όταν αυτοί οι άνθρωποι ανακουφίζονται από τον πόνο, χαμογελούν ξανά και επανακτούν την χαμένη τους αυτοπεποίθηση και ποιότητα ζωής.
Πηγές
1.Επιστημονική επιτροπή ΟΣΑ-Ημερίδα Γηροδοντιατρικής: Στοματική υγεία σε μια κοινωνία που γερνά
2.Πρόληψη και προαγωγή της στοματικής υγείας στους ηλικιωμένους – Ελληνικά Στοματολογικά Χρονικά 54: 175-183, 2010 Α. Ε. Κοσιώνη, Χ. Ραχιώτης