Η νευραλγία τριδύμου νεύρου είναι μία ιδιαίτερα επώδυνη χρόνια νευρολογική πάθηση που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα σύντομα επεισόδια μονόπλευρου και αιφνίδιου πόνου ο οποίος εντοπίζεται στην κατανομή του τρίδυμου νεύρου.
Το τρίδυμο νεύρο αποτελεί το πέμπτο νεύρο στην περιοχή του κρανίου και είναι μικτό νεύρο, έχει δηλαδή αισθητική και κινητική μοίρα. Διακρίνεται σε τρεις κλάδους: τον oφθαλμικό (νευρώνει αισθητικά την περιοχή του μετώπου, της μύτης και την περιοχή γύρω από τον οφθαλμό) τον άνω γναθιαίο (ο οποίος νευρώνει αισθητικά την άνω γνάθο, ούλα και δόντια, το άνω χείλος, το μάγουλο, το χαμηλότερο τμήμα της μύτης) και τον κάτω γναθιαίο (νευρώνει αισθητικά την κάτω γνάθο, ούλα και δόντια, το κάτω χείλος και κινητικά τους μασητήριους μυς).
Το κυριότερο σύμπτωμα που χαρακτηρίζει τη νευραλγία τριδύμου είναι ο οξύς πόνος ο οποίος , ανάλογα με τον τύπο της νόσου μπορεί να είναι είτε αιφνίδιος, σύντομος και διαξιφιστικός, σαν ηλεκτρικό ρεύμα (τύπος 1) είτε μεγαλύτερης διάρκειας, σταθερός, καυστικός σαν μαχαιριά (τύπος 2). Χαρακτηριστικό της νευραλγίας τριδύμου είναι η ύπαρξη εκλυτικών παραγόντων (trigger zones). Ήπια ερεθίσματα που μπορούν να ενεργοποιήσουν επεισόδια νευραλγίας του τριδύμου μπορεί να είναι το κρύο, το ξύρισμα, το ήπιο άγγιγμα του προσώπου, η μάσηση, το βούρτσισμα των δοντιών, η ομιλία, η κατάποση, η επαφή του προσώπου με το νερό κατά τη διάρκεια του μπάνιου, η επαφή των δοντιών ή των χειλιών με την γλώσσα κτλ
Ο πόνος είναι συνήθως ετερόπλευρος στην περιοχή κατανομής των κλάδων του τριδύμου που πάσχουν. Σε ένα ποσοστό 3% των ασθενών είναι αμφοτερόπλευρος Παρουσιάζεται κυρίως σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, ενώ, σε σχέση με τους άντρες, οι γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα.
Η έναρξη και η αποδρομή του πόνου είναι απότομες και ξαφνικές. Μεταξύ των επώδυνων επεισοδίων ο ασθενής είναι ελεύθερος έντονων συμπτωμάτων, ενώ κάποιες φορές μεταξύ των κρίσεων παραμένει ένας ηπιός, καυστικός πόνος. Η διάρκεια της νόσου κυμαίνεται από μερικές ώρες μέχρι και εβδομάδες ή μήνες. Ο πόνος που βιώνει ο ασθενής θεωρείται ισχυρότερος από την καρδιακή προσβολή, τον κωλικό νεφρού ή τον τοκετό και είναι τόσο ανυπόφορος που μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στην αυτοκτονία. Με τον έντονο πόνο μπορούν να παρατηρηθούν σπασμοί των μυών του προσώπου -αυτό το εύρημα δημιούργησε τον παλαιότερο όρο για αυτή τη διαταραχή, tic douloureux.
Η πιο κοινά αποδεκτή αιτία της νευραλγίας του τριδύμου είναι η αγγειακή συμπίεση. Υπάρχουν αγγεία που συνοδεύουν το νεύρο και αν προκαλέσουν πίεση σε αυτό τότε μπορεί να προκληθεί πόνος. Επίσης, παθήσεις απομυελίνωσης όπως η πολλαπλή σκλήρυνση μπορούν να προκαλέσουν νευραλγία τριδύμου όταν προσβάλλουν το τριδύμο νεύρο. Υπάρχει αντιπαράθεση για το αν η μεθερπητική νευραλγία μπορεί να σχετίζεται με αυτή την πάθηση.
Δεν υπάρχει ειδική εξέταση να θέσει την διάγνωση της νευραλγίας του τριδύμου. Η λήψη καλού ιστορικού που να περιγράφει τον χαρακτήρα και την ένταση του πόνου και πιθανούς εκλυτικούς παράγοντες είναι αρκετή για να θέσει τη διάγνωση. Τις περισσότερες φορές πρέπει να αποκλειστούν άλλα πιθανά αίτια πόνου. Πριν από τον νευρολόγο, σκόπιμη είναι η εξέταση και η διαφοροδιάγνωση από οδοντίατρο ώστε να αποκλειστούν άλλες παθολογικές αιτίες στην περιοχή των γνάθων που μπορούν να μιμηθούν συμπτώματα της νευραλγίας. Αρκετές φορές η μαγνητική τομογραφία είναι απαραίτητη προκειμένου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο σκλήρυνσης κατά πλάκας ή δευτεροπαθούς πίεσης του τριδύμου από κάποιον όγκο. Ορισμένες φορές είναι χρήσιμη και η μαγνητική αγγειογραφία για να αναδειχθεί μία πιθανή αγγειακή πίεση του τριδύμου νεύρου.
Εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα η ένταση των συμπτωμάτων της νευραλγίας επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Η θεραπεία της νευραλγίας τριδύμου νεύρου περιλαμβάνει:
- φαρμακευτική αγωγή με χορήγηση αντιεπιληπτικών όπως την καρβαμαζεπίνη. Παράλληλα μπορεί να χορηγηθούν αντικαταθλιπτικά φάρμακα για την ανακούφιση των συμπτωμάτων ή σε πιο σοβαρά περιστατικά οπιοειδή ή μορφίνη.
- χειρουργική αντιμετώπιση σε ασθενείς που η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι ικανή να ελέγξει τα συμπτώματα ή οι παρενέργειές της δεν είναι ανεκτές – στις περιπτώσεις αυτές η χειρουργική αγωγή αποτελεί τη θεραπεία εκλογής. Η πιο αποτελεσματική επεμβατική μέθοδος είναι η μικροχειρουργική αποσυμπίεση του τριδύμου νεύρου κατά την οποία απομακρύνεται το αγγείο που ασκεί πίεση στο νεύρο.
- Ακτινοβολία κατά την οποία πραγματοποιείται στοχευμένη ακτινοβολία στο τρίδυμο νεύρο στο σημείο έκφυσής του από τον εγκέφαλο.
